SPORCULARIN GÜNLÜK ENERJİ İHTİYACI NE KADARDIR?
Tahmin ettiğiniz gibi, günlük enerji ihtiyacınız normal bireylere göre daha fazla. Egzersiz süreniz ve sıklığı, uğraştığınız spor türü, yaşınız ve cinsiyetinizde enerji ihtiyacınızı etkileyen diğer faktörlerdir. Yani, her bireyin günlük enerji ihtiyacı nasıl farklı ise, takım arkadaşınızla ya da rakibinizle sizin enerji ihtiyacınızda birbirinden farklıdır. Tam olarak almanız gereken enerji miktarını diyetisyeninizle hesaplayabilirsiniz.
VÜCUTTA ENERJİ ÜRETEN SİSTEMLER
Vücudumuz her saniye ihtiyaç duyduğumuz enerjiyi üretebilmek için bir fabrika gibi çalışır. Antremanlar ve müsabaka dönemi fabrikanın en çok çalıştığı saatlerdir. Fakat bedenimiz tek çeşit mal üreten bir fabrikadan daha değişik esaslar ile çalışır ve birçok farklı kaynaktan yararlanarak ihtiyacımız olan enerjiyi üretir. Yapıtaşlarımız olan hücrelerimiz, tek çeşit yakıt ile çalışırlar ve bu temel yakıtın bilimsel adı ATP’(Adeosin Trifosfat)dir. Yani maratonda bacaklarımıza kuvvet veren, her attığımız kulaçta kollarımızı yeniden kaldırmamızı sağlayan, kritik bir pozisyonda daha öne atılıp da rakibimizin ayağından topu almamızı sağlayan ve topu basket filelerinden geçiren hep bu enerji kaynağıdır. Bu enerji kaynağı sadece yüksek skorlar elde etmemizi sağlamaz, aynı zamanda yaşam kaynağımızdır.
Vücudumuz için gerekli olan enerjiyi besinlerden sağlarız ve bu enerji depolarının çok az bir kısmı ATP olarak depolanır. Geri kalanı ise fosfokreatin, karbonhidrat, yağ ve proteinden oluşur. ATP dışında kalan enerji depolarının aktif olarak kullanılabilmesi için vücutta oluşturulmuş metabolik yollar vardır. Biz bu metabolik yolları, fabrikamızın makineleri olarakta nitelendirebiliriz.
Birinci metabolik yol, ATP-CP sistemi olarak adlandırılır ve oksijene ihtiyaç duymadan çalışır. En fazla 10 saniye boyunca enerji üretimi sağlayan bu sistem egzersizin başladığı ilk 5–8 saniye için çok önemlidir. İkinci sistem ise laktik asit sistemidir. Bu sistem kaslarımızın kasılmasında çok aktif bir sistem olmasa da, vücudumuz için ihtiyaç duyduğumuz ATP’yi oluşturmada görev alır ve maksimum olarak 1–2 dakika enerji üretebilir. Ya bu sürelerden daha uzun bir zaman egzersiz yapmaya devam edersek ne olur? Vücudumuzun kullandığı üçüncü makine, ilk ikisine göre çok daha uzun süre çalışarak bize gerekli enerjiyi sağlar. Bu sistem, oksijen sistemi olarak adlandırılır. Besinlerden alarak vücudumuza depoladığımız karbonhidrat, yağ ve proteinden enerji üretebilmemizi sağlar.
Yaptığımız egzersizin süresi kullandığımız sistemleri ve enerji kaynaklarını bize gösterir. Güç gerektiren kısa süreli egzersizlerde birinci ve ikinci sistem önem taşırken, maraton ve triatlon gibi dayanıklılık gerektiren spor dallarında üçüncü enerji sistemi daha ön plandadır. Yüksek tempolu egzersizlerde vücudumuzda depoladığımız karbonhidratlar(glikojen) en etkin enerji kaynağıyken, daha yavaş tempolu dayanıklılık egzersizlerinde vücut, yağ depoları daha etkin şekilde kullanılır.
REFERANSLAR
1) Bean A. (2000) The Complete Guide to Sports Nutrition .3rd edition A&C Black,London
2) Kinch M. (2006) Human Energy Systems Lecture Notes, Oxford
3) Manore,M.& Thompson J.(2000) Sports Nutrition for Health and Performance. Human Kinetics: Champaign