Görevleri: İyot, vücudumuzda tiroid bezlerinde, kanda, meme bezlerinde ve mide mukozasında bulunur. Diğer dokularda da az miktarda iyot bulunmaktadır.
-Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonunun yapısında bulunur. Tiroksin, aminoasitlerden tirozin ile birleşerek kana karışır. Bu hormonun, bazal metabolik hızı düzenlemede rolü vardır.
Yetersizliği: İyot yetersizliği, özellikle Asya kıtası’nda çok sık rastlanan bir sorundur. Ülkemizde ise en çok Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan bireylerde yetersizliğine rastlanmaktadır.İyot yetersizliğinin ilk belirtileri, soğuğa karşı hassasiyet, kuru cilt, kan lipidlerinin bir miktar yükselmesi ve mental fonksiyonlarda meydana gelen hafif şiddette bozukluklardır. İyot yetersizliğinde, en sık karşılaşılan sorun guatr hastalığıdır. Guatr, iyot yetersizliği sonucunda tiroid bezinin daha fazla çalışması ile oluşmaktadır. İyot yetersizliği olan kadınlarda düşük, erken doğum ve doğan çocuklarda anormallikler gözlenebilir. Çocukluk çağında iyot yetersizliği, yetişkinlere kıyasla daha ciddi sorunlara neden olur. Yeterli iyot alamayan çocuklarda mental gerilik ve krenitizm gözlenir. Kretinizm, nörolojik ve fiziksel sorunlar oluşturan bir rahatsızlık olup, bireylerde mental ve fiziksel gerilik, kas erimesi, sağırlık ve dilsizlik gözlenebilir. Daha hafif vakalarda konuşma güçlüğü, kilo almaya meyil ve öğrenme güçlüğü vardır.
Fazla Alım: İyodun fazla alınması, toksik etki gösterir. İyotlu yiyeceklerin tüketilmesi ve iyotlu tuz kullanılması zehirlenmeye yol açacak kadar iyot sağlamaz.
Kaynakları: İyotun en zengin kaynağı deniz ürünleridir. Deniz balıklarında, tatlı su balıklarına oranla daha fazla miktarda bulunmaktadır. Diğer yiyeceklerde de bir miktar iyot bulunmaktadır. Sebze ve tahıllarda bulunan iyodun miktarı, bu ürünlerin yetiştirildikleri toprakta bulunan iyoda bağlıdır. Hayvansal ürünlerde bulunan iyot, hayvanların diyetine bağlı olarak değişir. İyotlu hayvan yemlerinin kullanılması, yumurta ve sütün iyot içeriğini arttırır. Yeterli iyot almanın en kesin yolu, iyotlu tuz kullanmaktır. İyot, bulunduğu ortamdan etkilenerek kayba uğradığından dolayı, koyu renkli bir kapta, karanlık ve serin bir yerde saklanmalıdır. Cam tuzluklar yerine ışık geçirmeyen tuzluklar tercih edilmelidir. Unutulmamalıdır ki, iyot yetersizliği sonucu meydana gelebilecek hastalıklar iyotlu tuz ile tedavi edilemez, iyotlu tuz yeterli iyodu vücudumuza sağlayarak, iyot yetersizliğine bağlı hastalıkların önlenmesinde etkindir. İyotlu tuz, hipertiroidzm (tiroid bezinin fazla çalışması) tanısı konmuş bireyler tarafından kullanılmamalıdır.
Vücutta Biyoyararlılığını Arttıran ve Azaltan Durumlar: İyodun vücutta kullanımına engel olan guatrojenler, besinlerde doğal olarak bulunurlar ve pişirme ile etkinliklerini kaybederler. Guatrojen içeren besinler, lahana, turp, soya fasulyesi ve kolza tohumudur.
REFERANSLAR
1)Duyff RL. Çeviri Ed: Prof. Dr. H. Tanju BESLER, Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN, Prof. Dr. Gülden PEKCAN, Dr. Berat NURSAL TOSUN, Amerika Diyetisyenler Derneği’nin GELİŞTİRİLMİŞ BESİN ve BESLENME REHBERİ, John Wiley&Sons, Inc. (İzniyle Dora Ticaret ve Gıda Sanayi A.Ş), New Jersey.
2)Köksal G. (2000) Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi, Hatiboğlu Yayınları, Ankara
3)Nutrition Society (2005) Clinical Nutrition, Blackwell Science, Oxford
4)Ralph A. (1993) Human Nutrition and dietetics, Churchill Livingstone, Edinburgh